Hece Şiiri Üzerine 1
Merhaba Hece 5- Şair Ahmet Çıtak ile Röportaj
Not: Röportajlar internet üzerinden mesaj yoluyla bir edebiyat sitesinde yapılmıştır.
*******Merhaba Ahmet abim, mesaj yoluyla röportaj yapma isteğimi kabul ettiğiniz için teşekkür ederim. Genel olarak şiir kültürü, özelde hece şiiri olmak üzere hangi soruları sormam gerekir veya ne öğrenmek istiyorum diye 2-3 gündür düşündüm. Biraz röportaj araştırması yaptım, ne sorulur bir şair’e, konuya nereden gireyim, kaç soru hazırlayayım diye, çıkamadım yine işin içinden.
Yine bencileyin cevap aradığım sorular ve ekseri hem bizim kuşağa (Y Kuşağına), hem de geriden gelen hece severlere ilham ve yol olması açısından;
*******
Değerli kardeşim, hece şiirine senden daha fazla gönül verip hizmet eden bir Afet İnce Kırat ablamızı bilirim. Son zamanlarda Hece şiiriyle ilgili paylaşımlarını dikkatle okuyorum. Katıldıklarım var, katılmadıklarım var. Ama çaban ve hiç erinmeden bu konuda araştırma yapıp bizlerle paylaşman hem takdire şayan hem de anlamlı. Bu nedenle bir hececi olarak şahsen teşekkür ediyorum. Eminim heceye gönül veren arkadaşlarımız da senin bu çalışmalarını takdir ediyor ve mümkün olduğu kadar faydalanıyordur.
*******
1- İnternet harici 2000 li yıllardan evvel, okuduğunuz şiir kitaplarının genel olarak çerçevesi, isimleri ve aklınız ile gönlünüzde yer eden, şiirlerini hece olarak yazan 5 şair ismi ve bir kaç şiirinin ismini verebilir misiniz?
***
Rahmetli Abdurrahim KARAKOÇ’un bütün şiir kitapları vardı bende. Serbestle başlayıp heceye dönmemde rol oynayan iki şairden birisidir. Diğerleri de öncelikli olmak üzere Cemal SAFİ ve Ümit Yaşar OĞUZCAN’dır. Her iki şairimiz de şiirlerini severek okuduğum, hatta yetinmeyip şiirlerini seslendirdiğim şairlerimizdi.
Cemal SAFİ üstadla 3 kez telefonda görüşmek nasip olmuştu. Hatta yanlış okuduğum bir şiiri nedeniyle kendisinden azar işitmek de nasip olmuştur :)
Bu üç şairimiz dışında şahsını çok sevmesem de, şiir konusunda tartışmasız en önde gelen ve beni etkileyen bir diğer üstat ise Necip Fazıl KISAKÜREK olmuştur.
Pek çok isim saymak mümkünse de, ilkokuldan beri aşina olduğumuz şairlerden Faruk Nafız ÇAMLIBEL’in de tarzını çok beğenirim.
Kitaplarına gelince; Abdurrahim KARAKOÇ’un tüm kitapları olmakla birlikte, diğer şairlerimizin kitapları yok maalesef. Daha çok internet üzerinden şiirlerine ulaşabilmekteyim.
Bu söyleşiyi okuyan arkadaşları daha birinci soruda sıkmamak adına bu kadarla yetinip diğer soruna geçiyorum.
*******
2- Şiir dünyamızda üstad olarak kabul edebileceğiniz şairler kimlerdir. Bu şairlerimiz ve şiirimize kattıkları (tekrara düşmemiş), açtıkları yollar hakkında ne düşünüyorsunuz, bu yollar nelerdir, milletimize ne vermişlerdir ?
***
Üstat deyince akla, şiirleri dilden dile dolaşan, tarzını kalitesini tartışmasız herkesin kabul ettiği isimler gelir. Az önce de belirttiğim gibi en başta Necip FAZIL gelmektedir. Ama sadece şiir açısından ! Hangi şairler yorumunuza ise kendi açımdan 1. sorunuzda cevap verdiğimi düşünüyorum.
Şiir dünyamız kavramına bir sınır koymanız gerekirdi. Saray şairlerinin ne tarzını ne de kendilerini sevdiğim için Mehmet Akif ERSOY ve Namık KEMAL gibi vatan şairlerinden başlamak isterim. Daha öncesine gitmek gereksiz diye düşünüyorum. Yoksa en az Yunus Emre’ye kadar dönmemiz gerekir.
Vatan şairlerinin yaşadıkları dönemde milli duyguları şaha kaldıran şiirleriyle ülke bütünlüğü ve selameti için neler yaptığını incelemek çok fazla yer tutacaktır.
*******
3- İnternet şiir dünyasında hece şiiri dalında gördüğünüz eksiklikler nelerdir, bunların giderilmesi için ne yapılması gerekir? Ekseri eleştirilerin yanlış anlaşılması ve ters tepkiyle karşılanması sorununu nasıl aşabiliriz? Her şeye rağmen eleştiriye devam ederek mi, geri planda sadece izleyerek mi??
***
İnternet şiir dünyası kavramını hiç düşünmemiştim. Sanırım bunu söylerken ki kastınız Edebiyat Defteri ve benzeri siteler.
Bu tür sitelerin %90’ı amatör şair ve ve adaylarının buluştuğu, tanıştığı, paylaşım yaptığı ve kendini geliştirme fırsatı bulduğu ortamlar olduğuna inanıyorum. Tabii öğrenmeye açık olanlardan bahsediyorum.
Edebiyat Defteri’nden örnekler vermek gerekirse, bariz olarak, burada gerçekten şiiri öğrenmeyi, kendisini geliştirmeyi ve iyi bir şair olmayı amaç edinip gelenlerle, mevcut donanım ve bilgilerinin yeterli olduğuna inanan, zirveyi şu an bulundukları yer sanan, kendilerine tavsiyede bulunanlara tepki veren ve dahi hedef haline getirip saldıranlar var.
Aslında ustaların kimseyi eğitme, yardımcı olma ve terbiye etme gibi bir misyonu olmamasına rağmen, riske girip şiirler hakkında olumlu ya da olumsuz görüş bildirmeleri, her türlü saldırıya, hakarete maruz kalmayı göze alarak yorum yapmaları taktir edilmesi gerekirken, sitede defalarca şahit olduğumuz gibi linç bile ediliyorlar. Bu isimlerin başında ise tartışmasız Afet İnce KIRAT ablamız gelmektedir. Eleştiri alan şair adayı bunu kendisine hakaret addedip saldırıya geçmesi oldukça sık yaşadığımız bir olay. En geçerli gerekçeleri de, eleştirinin özellerine değil de şiirin altına yapılması. Oysa genelden yapılan eleştiri ve yorumlar sitedeki diğer şairlerin de faydalanması içindir.
Sanırım en iyisi Afet ablanın şu an yaptığı gibi, geriden izleyip hiçbir şeye karışmamak.
*******
4- Milli Eğitimimiz nezdinde orta okula kadar hazırlanan edebiyat ve dil dersi müfredatlarımızı hiç incelediniz mi, bu konuda müfredatların siyaset-ideolojinin esiri olduğunu düşünür müsünüz, yoksa gerçekten milli ve ahlaki şiirler bazında başarılı bir politika görebiliyor musunuz?
***
Ben okul müfredatlarını incelemedim. Ancak özellikle sosyal medyada şahit olduğum çok sayıda örnekten gözlemlediğim üzere, abartılı bir şekilse siyasallaşmış iktidarın ideolojisi doğrultusunda şekillendirilmiş bir uygulama söz konusu. Ahlaki şiir diye bir şiir çeşidi duymadım. Kastınız eğer ahlak içerikli şiirlerse, okullarda, yurtlarda tecavüze uğrayan çocukların olduğu, ilkokul çağındaki kız çocuklarının evlenebileceği yönünde verilen fetvalara ses çıkarılmadığı bir yönetimin hakim olduğu, yönlendirdiği, şekil verdiği müfredat ne kadar başarılı olabilirse, o kadar başarılıdır. Millet kavramının Türk ismi zikredilmeden tek başına kullanıldığı, daha doğrusu hangi milletin kastedildiği bilinmeden zikredildiği bir ortamda milli şiirden bahsetmek de anlamsızdır.
*******
5- Hece şiirinde şekil özellikleri bakımında kafiyenin sonda olması gerektiğini ve savunduğunuzu biliyorum, kafiye ve redif konusunda mısra içine yayılan bir kafiye ve redif örgüsünün gelenekte olmaması hece şiiri için bir kusur olarak mı görülmelidir?
***
Cevap; keşke bu konuya hiç girmeseydiniz :)
Kafiye hece şiirinin olmazsa olmazıdır. Ve yeri ya mısranın sonu ya da redifin hemen önüdür. Hece şiirini serbest tarzdan ayıran en bariz özellik budur. Ve bu Orta Asya’dan beri hiç değişmemiştir. Bunu tartışmaya açmak bile bana göre çok gereksizdir. Bir mısra içerisinde birden fazla kafiye kullanmak mümkündür ancak mısranın sonu mutlaka kafiyeyle biter, eğer redif varsa onun önünde kullanılır.
***
6- Yabancı kelimelerin şiirlerimizde yer almıyor olması Türkçenin gelişmesi açısından bir eksiklik değil midir, bu konuda neler yapılabilir.
***
Konumuz hece şiiri olduğuna göre sanırım bu soruyu da bu çerçevede sordunuz.
Yabancı kelime derken, hangi dilleri kast ettiğinizi de bilmem gerekir. İngilizce, Fransızca, Almanca gibi dillerin yanında, Arapça, Farsça gibi diller de bence yabancıdır. Ancak, Arap ve Fars dilleri tarih sürecinde dilimizle harmanlandığı için çok fazla kabul görmüştür. Yani tamamen soyutlamak imkansızdır.
Bu noktada söylemek istediğim şey şu; hececilerin yazdığı şiirlere ister istemez Farsça, Arapça gibi diller sızarken, serbestçilerin şiirlerine de daha çok İngilizce Fransızca kelimeler monte edilmektedir.
Farsça ve Arapça’ya özenerek şiir yazanlarla, İngilizce, Latince, Fransızca kelimeleri her fırsatta şiirine monte edenlerin ortak amacı sanırım daha kültürlü ve entel görünmek...
Bazı arkadaşların da Osmanlıca diye kullandığı, kökü ya Arapça ya da Farsça olan kelimeler var. Oysa Osmanlıca diye bir dil yoktur. Bir millete ait olmayan dil ayrı bir dil sayılamaz. Ki Osmanlı bir millet değil, sülaledir.
Aslında okuyucuyu sıkma endişesiyle sorulara mümkün olduğu kadar kısa ve net cevaplar vermeye çalıştım. Ancak bu bölümü özellikle okumanızı tavsiye ederim. Çünkü burası çokomelli. Özür; çok önemli :)
Büyüklerimizin, yani dede ve ninelerimizin Recep yerine "İrecep", leğen yerine "İleğen" dediğin şahit olmuşsunuzdur. Sevimli ya da komik gelmenin dışında üzerinde hiç düşündünüz mü bilmem. Düşünmediyseniz ben izah etmeye çalışayım.
Türkçe Ural-Altay dil ailesinin Altay dil grubuna dahil bir dildir. Ve öz türkçede c, ğ, l, m, n, r, v, z harfleriyle kelime başlamaz, b, c, d, g, ğ harfleriyle de kelime bitmez. Ural Altay dil grubuna dahil olan dillerde Türkçe kelimelerin başına gelmeyen harfleri telaffuzda zorlanıldığı için dede ve ninelerimiz ve daha önceki nesil, bilinç altında Türkçeleştirmek için farkında olmadan söz konusu kelimelerin başına sesli harf ekleyerek Ural Altay dil grubuna uyarlarlar. ( R harfiyle başladığı halde Türkçe kabul edilen tek kelime "Rakı" kelimesidir)
Dedelerimiz ve ninelerimizin bile farkında olsun olmasın reddettiği bir kelime dağarcığını, kendilerini kültürlü göstermek adına gözümüze gözümüze sokarak dilimizi dejenere edenleri hepimiz görüyoruz. Elbette tamamen soyutlamak mümkün olmamakla birlikte, ıkına ıkına güya Osmanlıca diye bize kakalamaya çalışılan Arapça ve Farsça kelimelerle ısrarla şiir yazmaya, ön plana taşımaya çalışanlar Türkçeye zarar vermekten başka bir şey yapmıyor.
Ben şahsen temiz bir Türkçeyi hedefleyen, mümkün olduğunca anlaşılır, duru bir Türkçe kullanmaya gayret edenlerden biriyim. Merhum Cemal SAFİ şiirlerini de bu nedenle severim.
*******
7- 6. Soruya bağlı olarak hece sayısını belirlerken, sesli harf üzerinden mi yoksa dudak- nefes-üzerinden mi bir tespit yapmamız gerekir? “Klavye” sözlüğü kaç hecelidir? “Sky” kelimesini kaç hece olarak hesaplamalıyız?
***
Ben dudak, nefes üzerinden sayılması taraftarıyım. Hece şiirinde ahenk ve durak çok önemlidir. Okurken bir engel teşkil etmiyorsa nasıl okunuyorsa öyle kabul edilmelidir. Türkçe de aslında yazıldığı gibi okunan bir dil değildir.
Örneğin "yapacağım" kelimesinin doğru diksiyonla okunuşu "yapıcam" şeklindedir. Bu esneklik sesli harfe bağlı hece sayma konusunda da sağlanmalıdır. Klavye kelimesini telaffuz ederken Kılavye diyorsak, hece sayarken 3 hece olarak kabul edilmesi "taraftarıyım"
Sanırım sky kelimesiyle ilgili cevabı da vermiş oldum.
Örnek olarak verdiğin "sky" kelimesini kullanan hececi olduğunu da sanmam. Bu soruyu serbestçilere sorman gerekir diye düşünüyorum ama onlarda da hece sayısının bir önemi yok.
*******
8- İstiklal marşımızın yeni çağa uyarlanması veya yeniden bir marş yarışması düzenlenmesi konusunda neler söyleyebilirsiniz?
***
Bunu hiç kimse aklından bile geçirmesin derim...
Bu arada, ben okuyup araştırarak zamanla edindiğim bilgilerde yanlışlık olabilir. Bu nedenle aynı soruların hepimizin öğretmeni konumunda olan Sayın Serap IRKÖRÜCÜ öğretmenime sorulmasını da tavsiye ederim.
Saygılarımla...
***
