Bir Şiir Fırtınası

Yalçın Aydın Ayçiçek; frekanslarımızın şiir kanalıyla kesiştiği, eski bir dost. Şiir uğruna, nice gönül yangınlarına yatırmıştır yüreğini. İktisatçıdır, gene de teslim olmamıştır maddeciliğin ruhsuz-sevgisiz vantuzlarına. İki eli kanda olsa, şiir oturup/ şiir kalkmıştır. Gelin görün ki, sevgideğer Ayçiçek, bir onbeş yıl var, ekmeğini haramzadelerin/ haramilerin kuşattığı şu yeditepeli (ama yetmiş bin çileli) metropolde, şu şehr-i İstanbul'da kazanmak zorunda.

Ayçiçek, Tanrı Resimli Göçmen Tarihi (1) adlı; sevecenlikle bilgeliğin, yalınlıkla derinliğin, samimiyetle doğaseverliğin, dizginsiz tutkularla ve kışkırtıcı bir coşumculukla seviştiği şiir kitabını geçen yıl yayımladı. Gecikmiş bir kitaptı, demeyeceğim. Uzun yıllar öncesinden, anımsayabildiğimce: Adam Sanat, Varlık, İnsancıl, Damla...gibi dergilerde görünmesine karşın da demeyeceğim. Çünkü biliyorum: Belli bir düzeyi yakalamış yüzlerce şair yazar, olanaksızlıklar yüzünden, bir türlü kitaplaşamıyor; gün ışığına çıkamıyor. Öte yandan, başka bir dizi olumsuz ve kendi payıma ne yapsam-etsem sindiremediğim etken var ki; onları burda bircik bircik saymanın anlamı da/ gereği de yok. Hele, Yahya Kemal, Dıranas gibi "kendi semalarında tek yıldız" şairlerin bile, öte-dünya'ya göçene değin kitaplaş(a)mamış olmalarını düşünürsek, "kitapsız şair" olmayı, handiyse yücelteceğim. Neyse... Ayçiçek'in şiir atmosferine döneyim, iyisi mi sözü örselemeden...

Ayçiçek,

"Kavrulayım yanayım

kurak olayım

yorgun gelen yolcuya

durak olayım"

(Göçüvallahi, s. 11)

diyerek, kişiyi canevinden vuran dizelerle başlıyor kitaplı serüvenine. Yalnızca acıya yaslanırkenki tavrı bakımından bile, dört dörtlüktür bu dört dize.

"Çağdaş Göçebe" (s. 15) de:

"Dudağımda bir Rumeli türküsü

ayçiçeği arabamı sürerim"

derken, halk sıcaklığıyla çocuksu avâreliği ne güzel bağdaştırıyor.

"Denize koşan bir damlayım

yolum uzun

yolum sarp"

(Damla, s. 18)

diyor. İyi ki diyor. Yoksa, filozofça bir alçakgönüllülük nasıl şiirleşir, bilemeyecektik. Gelin de anımsamayın Sysphos efsanesini!

"Dedem

türküler getirmiş erkek sesiyle

ninemse

bir çeyiz sandığı mani

-bu yüzden naftalin kokar Trakya manileri-"

(Muhacir İşi, s. 21)

Dedim ya, Ayçiçek, ayak seslerinden tanıyor bizim insanımızın serencamını. Tanımakla yetinmiyor; tutuyor o serencamı bir de estetik kıvrımlarla ete-kemiğe büründürüyor, yeniden üretiyor.

Bu noktada, sıkça tartışılan; doğası gereği üstünde bir türlü uzlaşılamayan; "kapalı şiir/ açık şiir" düzlemine taşıyacağım sözü. Kendi payıma, "kapalı şairler"den de (Cahit Zarifoğlu, Ece Ayhan, yer yer Sezai Karakoç... ilk etapta hatırıma gelenler), "açık şairler"den de (yüzlerce örnekleme yapılabilir) büyük hazlar devşirmişimdir. Kapalı şiir/ açık şiir tartışmasının, "şiir dışı" olduğu kanısındayım. Şiiri şiir kılan öğelerle ilgisiz diye düşünüyorum. Özünde, her iki şiir yandaşlarının da, haklılık/ haksızlık payları var: Kapalı (Hermetik) şiirciler, aşağı yukarı şöyle diyor: Şiir, "karşı dil"dir; egemen dil kalıplarını kıra kıra gelişir. Cahit Zarifoğlu'nun şu dizesine bakalım: "Pırıl pırıl bıçaklar çekip çıkardılar uyluk kemiklerinden." Şimdi de İsmet. Özel'e bakalım: "Ben halka bakınca sırça kirpikli gelinler huylanır." Doğrudur, her iki dize de yerleşik dil'le çatışa çatışa kurulmuştur. Ve her iki dize de sapına kadar şiirdir. Her iki dizenin de barındırdığı isyankâr zarâfeti kaç kişi kolaylıkla algılayabilir? Öyle ya, 1940'lı yıllardan beri gürül gürül gelen; berrak mı berrak bir kaynak akıcılığında; koskoca bir memleket sevdasını habire bereketlendiren Ahmed Arif'in: "Hasretinden Prangalar Eskittim"indeki çığlıkları karşısında, artık acıdan mıdır sevinçten mi, deli-divâne kesilmemek mümkün mü? Gene çağcıl şairlerimizden Arif Ay, sevgilisine: "Saçların hangi ülkenin ırmaklarında ıslanır/ İkindi gölgesi oralarda da uzun mu/ Oralarda da seven horlanır/ Sevilen vurulur mu" diye sorarken, ellerimiz böğrümüzde kalakalmaz mıyız, vurgun yemişçesine? Şunu demek istiyorum: Dil, aykırı olmakla yükümlü değil her durumda. "Gündelik dil"in içinden de insanı sarıp sarmalayan, nitelikli şiirler yazılabilir.

Gelgelelim, kimi şairlerin (!) zırvalamasının haddi-hududu yok. "Kustum betonarme binaların duvarlarına" dizesinin şairine, yıllar önce, Varlık dergisi tarafından ödül verilmişti. Kimileri de heceleri dahi parçalayarak, güyâ "biçimsel yenilikler" îcat ediyor. Yeni Dünya Düzeni (YDD) şarlatanları, bir "post-modern çağ" ("puşt-modern çağ" deseler, daha doğru olacak) saçmalığı tutturdular ki; böylelikle her türden "görüntü hokkabazlığı"na meşrûiyet sağlamaya çalışıyorlar. Dolayısıyla, "et koydum tencereye/ yâr geldi pencereye" türünden manzûmelerin şiirle ilgisi ne kertedeyse, modernist veya post-modernist aşırılıkların da şiire âşinalığı o kertede.

Ayçiçek'in şiiri ise açık. Açık ama asla basit değil. Tek anlamlı ve tekdüze hiç değil. Algılama antenleriniz yatayına ve dikeyine çalışmaya elverişliyse, Tanrı Resimli Göçmen Tarihi, sizin bakış evreninize, dallı-budaklı devinimler, ilginç ve heyecanlı yaşam zenginlikleri, say say tükenmez sanat deneyimleri sunacaktır.

"şarapnel parçası doludur sinem

son haberim bu olmaz ümit ederim"

(Dedeler Ne Anlatır Torunlarına, s.25)

diyebilmek, öyle her önüne gelenin kotarabileceği bir duyarlık ürünü müdür?

Sonra,

"Emperyalizmi ne bilsin dedem

-bilseydi de dili dönmezdi mutlak-

Çanakkale derdi

Kore derdi

Yunan derdi o

bizim emperyalizm dediğimiz şeyin adına"

(Dedeler Ne Anlatır Torunlarına, s.26)

biçiminde, görkemli bir nehir makamında akıp giden dizeleri okur-okumaz, ürpermez misiniz iliklerinize değin? KİT'ler haraç-mezat satılırken, ormanlarımız arazi mafyasınca cayır cayır yakılırken, milyonlarca insanımız kıvrım kıvrım kıvranırken kör olası yoksulluğun pençesinde..sizin gündeminizin baş-maddesinde borsanın inip çıkması veya kişiyi afyon yutmaktan beter eden futbol fanatizmi varsa, bir şey diyemem ona. O vakit, Ayçiçek'in şiirinin de, şiirindeki emperyalizm vurgusunun da canı cehenneme!

"Anaların baktığı cam çatlamaz

duyasın ey fidanım

kan kurutsalar da kuzeye karşı"

(Cam Bakarım Ey Oğul, s.42)

Kadim dostum Ayçiçek, yerden göğe haklıdır. En azından, kendi anamdan biliyorum: Anaların baktığı cam, sâhiden de çatlamaz; çatlamayacak. Ayçiçek, insanın tümen tümen hâllerini şiirsele dönüştürmekte o denli mâhir ki; şunca yıldır şiirle cebelleşen birisi olarak, kendisini kıskanmadığımı söyleyemem. Baksanıza:

"Ayrılmadan çok önce

nah şurama çöreklenir bir karayılan

Ayrılığın korkusu"

(Karayılan, s. 59)

Korku, çağımızın başat belâlarından. Modernitenin, para-tanrıcı teknolojik koşullanmaların, konformist hayatlarımızın bizlere saniye saniye pompaladığı bir karabelâ. Ayçiçek, bu olguyu çarpıcı bir dille somutluyor. İdeolojik anlamda "Batıcı" değil; ama, felsefî-kültürel bağlamda "Batılı" bir şairle yüz yüzeyiz. Doğulu olmanın sağladığı ruhsal avantajlara da bilinçle yaslanan; dahası bu iki gerçekliği, birbirinin tamamlayıcısı olarak kavrayan bir "zihinsel genişlik"tir, söz konusu olan.

"Kaç Leyla ederdi toplasam

sevda yoluna bıraktıklarım"

(Sevda Yollarında, s. 63)

Bir insanal durum daha: Birbirine bitişik iki motif; ayrılık ve sevda. Her an birbirine dönüşebilme potansiyeli taşıyan, birbirinin kan kardeşi iki hassasiyet damarı.

"ayrılık sevdaya dâhil"(2)dir zaten. Kimbilir, hangi çelik çemberlerin bunaltıcı katılığında soluksuz kalmışızdır kaç kez; bu ayrılıktır. Yahut, dağa-taşa yansıyan, kurda-kuşa balkıyan iç kıpırtılarımız bizi darmadağın etmiş, sonsuzluğa savurmuştur âdetâ; bu da sevdadır. Ayçiçek'le bu duygu sağanaklarını yaşarken ortak zeminlerdeyiz; ancak o, çoğumuzun yaşadığını bizden farklı olarak, şiir tanrısının huzuruna çıkarıyor bizi, oralarda ağırlıyor.

Ayçiçek, içine kapanıyor yer yer, küsüyor. Şair küsmesi başka bir şey. Kendini kanatır en çok. Sevdiceğine iki dokunaklı sözü vardır olsa olsa; başka silâh tanımaz ki. Tıpkı şurda olduğu gibi:

"Paslanmış çan ses verdi de

sen vermedin çançiçeğim"

(Sevdamı Vurdum Sırtıma, s. 68)

Şair, toplumsal-târihsel bilincin de ışıldağıdır. Dünyanın neresinde bir kıymık şer, şiddet varsa, oraya püskürtür sesini:

"Barut kokusundan önce

hiçbir gelin bakire değildi"

(Tanrı Resimli Göçmen Tarihi, s. 88)

İncitmekten ürker, incetmekten kaçınır kaçınmasına; ne ki onun da sinir uçları vardır; çatlamaktansa koyverir makaraları kimileyin; sevimli bir aldırmazlığın koyaklarına sığınır. Ve birazcık üst perdeden bir sesle de olsa sorar (hakkıdır artık):

"Ayrılığın mezesi

şarabın mezesi balık

balığın mezesi ne Reis"

(Yüzler ve Yollar, s. 84)

Sevgideğer Ayçiçek, güzelim şiirlerini sevgiyle selâmlıyorum. Ancak, iki yıl önceki son görüşmemizde; uzunca bir süredir yazmadığını, hiçbir şey de okumadığını söylemiştin. Hâlâ dediğin noktada duruyorsan; bu kitaptaki şiirler, senden mahşer günü davacı olurlar. Bilesin...

(1): Tanrı Resimli Göçmen Tarihi; Yalçın Aydın Ayçiçek, Pencereönü Kitapları, 1. Basım, İstanbul 1999.

(2): Attilâ İlhan'ın bir şiir kitabının adı.

(*): Çıkın, Mayıs 2000, Sayı 3

04 Ocak 2020 8-9 dakika 27 denemesi var.
Beğenenler (1)
Yorumlar (2)
  • 4 yıl önce

    Sayın Ayçiçek sizi duyar da belki yeniden döner satırlara paylaşım için teşekkürler Bünyamin bey