Şarap ve Dil

Geçen yaz, iki arkadaş, Kayra Şaraplarının düzenlediği Şarap ve Sert İçki tadım günlerinde çevirmenlik yaptık. İngiliz asıllı, Fransız terbiyesi almış tadım uzmanının yönetiminde dört gün keyifle aktı geçti.

Anadolu toprakları şarabın anavatanıdır derler; yakın coğrafyamızda başka adresler gösterenler de vardır. Kayra'nın bir sloganı var, bu topraklar tarihin ilk şarabını yaptı, neden en iyi şarabı yapmasın diyor.

Şarap genellikle aşkı çağrıştırır. Beni de en büyük aşkımı; ?dil?i düşünmeye sevk etti. Farklı üzüm türlerinin kendine has özellikleri var. Kelimelerin de öyle. Üç farklı coğrafyadan üzüm fidelerini alıp, bambaşka bir iklimde tat skalasının şahikasına ulaşabilirsiniz.

Üzümün kendi karakteristikleri var muhakkak ama, yetiştiği topraktan ve iklimden aldığı tatları ve aromaları unutmamalı; aynı üzüm Avustralya'da tropik, meyvemsi ve gövdeli; Fransa'da böğürtlen, kuru erik ve yemiş aromalı, Kuzeyde ise tam aksine donuk bir karaktere bürünebiliyor.

Sonra mahzeni, fıçısı, yıllandırması var; meşe, çam, kiraz ve daha neler neler.

Türkçemizdeki kelimelerin kökenlerini düşündüm. Kimi Acem, kimi Macar, kimi İtalyan, Ermeni ya da Rum. Ama İstanbul Türkçesinde nasıl da ahenkle yaşıyorlar! Boğazın iskeleleri ? İtalyanca, sevdiğinize kur yapmak, Fransızca, bebenizin kundağı ?Yunanca, partinizin kurultayı ? Moğolca, komutanların rütbesi ? Arapça, politikacıların palavrası ? İspanyolca, ve daha neler neler. Tıpkı üzümün iyi bağcının elinde anavatanından daha iyi sonuçlar vermesi gibi, pekçok kelime, Türkçeye dışarıdan gelmiş bile olsa, usta yazarların kaleminde insanı mest ediyor.

Veya tersine, örneğin İngilizcede çok kullanılan bir terim, bizim dilimizde iğreti, duruyor, hatta kulak tırmalayıcı bir tını kaybına uğrayabiliyor. Bilgisayarın ?file?ı, sabah size atılan ?mail?, yazıcından alınan ?print?, gibi.

Dile sadece kurallar, kökenler ekseninde mekanik bakmamalı. Kelimeler , sesler ve kültürler arasında, adı konulmamış, ama tadına doyulmayan bir aşk vardır, binyıllardır yaşanmaktadır.

Bu aşkın sırrı ise, usta kalemlerin eserlerinde ve usta çevirmenlerin sanatındadır. Tatmasını, yaşamasını bilenler için...