Halit Ziya Uşaklıgil'in Hayatı ve Eserleri

Halit Ziya Uşaklıgil, Servet-i Fünûn ve Cumhuriyet dönemi Türk romancı ve yazar

Doğum tarihi: 1866, İstanbul
Ölüm tarihi: 27 Mart 1945, Yeşilköy, İstanbul

1- Halit Ziya Uşaklıgil'in Hayatı

Servet-i Fünun edebiyatının en büyük nesir ustası olarak kabul edilen yazar, 1866 yılında İstanbul’da "Uşakizadeler" olarak tanınan bir aileden Hacı Halit Efendi'nin oğlu olarak dünyaya geldi. Fatih Askeri Rüştiyesi'nde öğrenime başlayan yazar, babasının işlerinin bozulmasıyla ailesi ile İzmir'e göç ederek İzmir rüştiyesine devam etti. Özel olarak fransızca ders alan yazar, Avusturyalı Katolik rahiplerin yönettiği Mechitariste Okulu'na devam etse de 1884'te son sınıfta iken okulu bırakıp babasının ticarethanesi ile ilgilenmeye başladı. Daha sonra Osmanlı bankasında ve rüştiyede fransızca öğretmenliğinde çalıştı.

İzmir idadisinde fransızca ve edebiyat dersleri veren yazar, İstanbul Reji İdaresi'nde Başkatip olarak göreve atanınca İzmir'den ayrıldı. II. Meşrutiyet'in ilanından sonra reji komiserliğine getirilen yazar ,Darülfünun'da Batı edebiyatı ve estetik konularında dersler verdi. İttihat ve Terakki'nin önermesiyle Mabeyn Başkatibi olarak 1909 da göreve başladı. 1911'de Meclis-i Âyan üyeliğine seçildi. Siyasi görevlerle Fransa, Almanya ve Romanya'ya ziyaretlerde bulundu daha sonrasında İttihat ve Terakki'nin iktidardan düşmesiyle Reji İdaresi Yönetim Kurulu Başkanlığı'na getirildi.

Yazım hayatına şiirler ve çevirilerle başlayan yazar, 1884-1885 arasında Nevruz dergisini 1886 da da Hizmet Gazetesini çıkardı. Edebiyat-ı Cedide topluluğuna 1896 yılında katılmaya başlayan yazar kendisinin tanınmasını sağlayan romanlarını servet-i fünun dergisinde tefrika olarak yayımladı.

Oğlu Halil Vedat’ın dramatik ölümünden sonra hayatla tüm bağlarını koparan yazar yakalandığı hastalığın tüm tedavilerini reddederek 27 mart 1945'te yaşama veda etti.

2- Halit Ziya Uşaklıgil'in Edebi Kişiliği

En çok bireysel konuları, özellikle de aşkı, eserlerinde işlemeye özen gösteren yazar realist tutumundan da taviz vermedi. O'ndaki realizm yalnızca temayı eke alışında değil eserinin tamamına yansıtıldı. Çevre gözlemlerini ve ruhsal tasvirleri işleyişini gerçekçi duygularla eserlerine aktardı.Romanlarında İstanbul hikayelerinde Anadolu temalı konular yeraldı. Türk romanının kurucusu olarak anılan yazar, edebiyatımızda ilk batılı tarzda roman yazan kişi olarak bilindi.

3- Halit Ziya Uşaklıgil'in Eserleri

• Roman:
  • Nemide (1889)
  • Bir Ölünün Defteri (1890)
  • Ferdi ve Şürekası (1894-1985)
  • Mai ve Siyah (1895-1988)
  • Aşk-ı Memnu (1925-1987)
  • Kırık Hayatlar(1924-1989)
  • Sefile (1886)
• Öykü:
  • Bir İzdivacın Tarih-i Muâşakası (1889)
  • Bir Muhtıranın Son Yaprakları (1889)
  • Küçük Fıkralar (3 Cilt) (1896)
  • Bir Yazın Tarihi (1898-1988)
  • Solgun Demet (1901)
  • Sepette Bulunmuş (1920)
  • Bir Hikâye-i Sevda (1922-1987)
  • Hepsinden Acı (1934-1984)
  • Onu Beklerken (1935-1940)
  • Aşka Dair (1935-1986)
  • İhtiyar Dost (1939)
  • Kadın Pençesi (1039-1987)
  • İzmir Hikâyeleri (1950)
  • Bir Şi'r-i Hayal (1914)
  • Bir Hikaye-i Sevda (1922)
• Anılar:
  • Kırk Yıl (1936-1969)
  • Bir Acı Hikaye (1942)
  • Saray ve Ötesi (1942-1981)
• Deneme:
  • Fransız Edebiyatının Numune ve Tarihi (1885)
  • Hikaye ve Temaşa (1889)
  • Yunan Edebiyatı (1912)
  • Latin Edebiyatı (1912)
  • Alman Tarihi Edebiyatı (1912)
  • Fransız Tarihi Edebiyatı (1912)
  • Sanata Dair (1938-1955)
• Oyun:
  • Kabus (1959)
  • Fürüzan (adapte, 1918)
  • Fare(adapte, 1919