Rıza Nur'un Hayatı ve Eserleri

Rıza Nur, Türk siyasetçi, hekim ve yazar.

Doğum tarihi ve yeri: 30 Ağustos 1879, Sinop.
Ölüm tarihi ve yeri: 8 Eylül 1942, Beyoğlu, İstanbul.

1- Rıza Nur'un Hayatı

30 Ağustos1879 da İmamoğlu diye bilinen bir aileden kunduracı Mahmud Zeki Efendi’nin oğlu olarak Sinop'da doğmuştur. İlk öğrenimini burada yapan Nur rüşdiye tahsilinden sonra İstanbul’a giderek Soğukçeşme Rüşdiyesi’ne yazılmış ve on altı yaşında burayı bitirmiştir. Aynı yıl Tıbbiye İdâdîsi’ne girerek Askerî Tıbbiye’den yüzbaşı doktor olarak mezun olmuştur.

Alman hekimlerin idaresinde bulunan Gülhane Hastahanesi’nde ihtisas yapmıştır. Bu sırada Fransızca bilgisini geliştirmiş ileride soyadı olan “Nur” mahlasını burada asistanken almıştır. Mezuniyet tezi olarak hazırladığı Fenn-i Hıtan adlı eserinin basılmasıyla (1905) tanınan Nur'un , bu eseri daha sonra Almanca’ya çevrilmiştir. 1907’de cerrahî profesörü, 1908’de binbaşı olan Nur. Askerî Tıbbiye öğrencisiyken avukat Bahâ ve Manyasîzâde Refik beylerin rehberliğiyle İttihat ve Terakkî Cemiyeti’ne girmiştir. II. Meşrutiyet’in ardından 4 Şubat 1909’da yapılan seçimlerde Sinop’tan milletvekili seçilmiş, ancak bir müddet sonra uyum sağlayamadığı İttihat ve Terakkî’den istifa edince kürsüsü lağvedilerek profesörlükten çıkarılmış ve rütbesi kolağalığa indirilmiştir. Bunun üzerine Prens Sabahaddin’in fikirleri etrafında toplananların kurduğu Ahrar Fırkası’na katılmış . Ardından Hürriyet ve İtilâf Fırkası’nın kurulması için çalışmalar yapmıştır. 1912 seçimlerinden sonra bu fırkadan da ayrılarak, Prens Sabahaddin taraftarlarıyla birlikte İttihat ve Terakkî’ye karşı siyasî faaliyetlerde bulunmuştur. 23 Ocak 1913’teki Bâbıâli Baskını neticesinde İttihatçılar’ın iktidarı ele geçirmesi üzerine tıp tahsili bahanesiyle yurt dışına sürülmüş, Önce Köstence’ye , ardından Cenevre’ye geçmiş ve burada bir hastahanenin cerrahî kısmında çalışmıştır. Arkadaşlarının davetiyle gittiği Nice’te eski Serasker Şükrü Paşa’nın kızı İffet Hanım’la evlenerek kısa bir süre Paris’te kalmış, oradan Mısır’a geçmiştir.

Mondros Mütarekesi’nden sonra İstanbul’a dönerek son Osmanlı Meclis-i Meb‘ûsanı’na Sinop mebusu olarak girmiş ve Meclis dağıtılınca Ankara’da toplanan Büyük Millet Meclisi’ne katılmıştır. Millî Mücadele hükümetlerinde Maarif (1920-1921), Sıhhiye ve Muâvenet-i İctimâiyye vekili sıfatıyla bulunmuş, bir süre Hariciye Nezâreti’ne vekâlet etmiştir. 1921’de fevkalâde murahhas sıfatıyla Moskova’ya gitmiş, burada Afganistan ile imzalanan antlaşmanın metnini kaleme almıştır. 5 Ağustos 1921’de yasalaşan ve Mustafa Kemal’e geçici bir süre için geniş yetkiler tanıyan Başkumandanlık Kanunu tasarısı meclise Rıza Nur ve arkadaşları tarafından verilmiştir. Sakarya Meydan Muharebesi esnasında doktor olarak görev yapmıştır. 1 Kasım 1922 tarihinde saltanatı kaldıran kanunun metnini kaleme almış, Lozan Konferansı’na ikinci delege sıfatıyla katılmıştır. 1923’te yapılan seçimlerde yine Sinop’tan milletvekili olmuş . ancak bu dönemde kendini daha çok yazı hayatına vererek, on iki cilt tutan Türk Tarihi’ni yazmıştır . Sinop’ta bir kütüphane kurarak gelir kaynakları ile birlikte Maarif Vekâleti’ne vakfetmiştir.

2- Rıza Nur'un Edebi Kişiliği

Nur, Türkçülük görüşüne bağlı bir yazar olarak tarih ve edebiyat alanında verdiği eserlerle tanınmıştır. Rıza Nur, mesleği ile ilgili yayınlarının yanı sıra Türk kültürü, tarihi, Türklük bilimi, siyaset ve diğer alanlara ilişkin çalışmalar da yapmıştır.

3- Rıza Nur'un Eserleri

• Mangal Yürekli Adam Topal Osman
• Yeni Usulü Hitan (sünnet) ve Yeni Kıskaç (1909)
• Fenni Cerrahi Ortopedi (1910)
• Gurbet Dağarcığı (1919)
• Cemiyet-i Hafiye
• Türkiye'nin Tarik-i Selameti
• Türklük Duası
• Hürriyet ve İtilaf nasıl doğdu nasıl öldü? (1919, Kitabevi Yayınları)
• Türk Tarihi (1924-1926, 14 cilt, Toker Yayınları)
• Cemiyet-i Hafiye (İşaret Yayınları)
• Moskova-Sakarya Hatıraları (Boğaziçi Yayınları)
• Lozan Hatıraları (Boğaziçi Yayınları)
• Oğuzname destan denemesi (1928)
• Namık Kemal (1936)
• Hücumlara Cevaplar (polemik)
• Türk Bilik (dergi)
• Tanrıdağ (dergi)
• Hayat ve Hatıratım (1968, Altındağ Yayınları)
• Hayat ve Hatıratım (1982, Frankfurt - Tam metin)