Yaşar Kemal'in Hayatı ve Eserleri

Yaşar Kemal Kürt kökenli Türk romancı, senaryo ve öykü yazarı.

Doğum tarihi ve yeri: 6 Ekim 1923, Gökçedam, Osmaniye
Ölüm tarihi ve yeri: 28 Şubat 2015, İstanbul

1- Yaşar Kemal'in Hayatı

"Herkesin babası yaşarken benim babam neden öldürülmüştü, bunu bir türlü anlayamıyordum. Öldüğünden dolayı ona derinden kırıldım, küstüm." 

Tam adı Kemal Sadık Gökçeli olan yazar, 1922’de Osmaniye’nin Hemite köyünde Kürt bir ailenin oğlu olarak dünyaya gelmiştir. Kan davası sonucu daha 5 yaşında babasını, ardından bir kazada sağ gözünü kaybetmiştir. Orta sonda okulu bırakmak zorunda kalmış, ırgatlık, amelebaşılık, pirinç tarlalarında su bekçiliği, arzuhalcilik, öğretmenlik, kütüphane memurluğu işlerinde çalışarak hayatını kazanmaya başlamıştır. Okul sıralarında kaleme aldığı şiirlerle yazım hayatına başlamış, bir çok dergide eserleri yayımlanmıştır.

1950’de komünizm propagandası suçlamasıyla tutuklanmış, 1951'de salınarak İstanbul'a yerleşmiştir Kemal. 8 yaşındayken köye gelen bir tuhafiyecinin köy kadınlarının borcunu yazmasından etkilenerek yazmaya başlayan Kemal, fıkra-röportaj yazarlığı yapmış, 1963 yılından itibaren gazeteciliği bırakarak kendini yazmaya vermiştir.

1939’da Adana Halkevi Dergisi’nde ilk şiiri “Seyhan” yayımlanmıştır. Türkiye Yazarlar Sendikası’nın kurucuları arasında yeralan yazar, sendikanın ilk genel başkanı olmuştur. Şiirle başlayan edebiyat yolculuğu yazdığı hikâye, röportaj ve özellikle romanlarıyla devam etmiştir.

2- Yaşar Kemal'in Edebi Kişiliği

Tabiata, köye, dağa en yakın olan isimler arasında yerini alan ve ismini duyuran Kemal, aralarında yaşadığı Çukurova insanlarının yaşamını, Toros köylülerinin çektiği sıkıntılar, yoksullar, ırgatlar, ırgatlarla ağaların ilişkileri, eşkıyalar, kan davası gibi konularını eserlerine taşımıştır. Ağıtlara, türkülere, tekerlemelere, atasözlerine, halk söyleyişlerine zengin sözcüklü, kısa cümleli, canlı ve temiz bir dil kullanmıştır. Gelenekselliği ve çağdaşlığı bir arada tutmayı başaran Yazar, roman dışında hikâye, röportaj, deneme, fıkra, derleme gibi çok çeşitli türlerde eserler bırakmıştır. Tek hikâye kitabı Sarı Sıcak’tır.

Yaşar Kemal'in eserlerine dair kısa bilgiler:

• Dağın Öte Yüzü üçlemesinde, mevsimlik işçilerin hikayesi anlatılmıştır.
• Yer Demir Gök Bakır romanı, halk inanışlarını ele almaktadır. Romandaki karakterler, Taşbaşoğlu, Muhtar Sefer, Meryemce, Adil Ağa'dır.
• Demirciler Çarşısı Cinayeti, Osmanlı'nın zorunlu iskan politikasından hareketle kaleme alınmış olup bu süreçte Toroslardaki iki aşiret arasında yaşanan güç mücadelesini anlatmaktadır.
• Bir Ada Hikayesi adlı roman serisinde mübadele konusunu anlatılmıştır.
• Yaşar Kemal'de ana mekan Çukurova idi fakat sanatçının Deniz Küstü adlı eserinde ana mekan İstanbul'dur.
• Yaşar Kemal'in yayımlanan son romanı ise "Tek Kanatlı Bir Kuş"tur.
• Ağrı Dağı Efsanesi adlı eser, Abidin Dino tarafından resimlenmiştir.
• Yaşar Kemal'in hikaye türündeki tek eseri ise Sarı Sıcak'tır.
• Yaşar Kemal tiyatro türünde hiç eser vermemiştir.
• Yaşar Kemal'in en yetkin olduğu dallardan biri de röportajdır. Zaten yazı hayatına da röportajla başlamıştır.

3- Yaşar Kemal'in Eserleri

• Hikâyeleri:
  • Pis Hikaye
  • Bebek, Dükkancı
  • Memet ile Memet
  • Sarı Sıcak
  • Sarı Sıcak Bütün Hikayeler
• Romanları:

İnce Memed (1955, 1969, 1984, 1987): 16. yüzyıldan beri edebiyatımızda var olan eşkıyalık hikâyeleri, 20. yüzyılda da yazarlarımıza ilham kaynağı olmuştur. 1953-1954 yıllarında Cumhuriyette dizi olarak yayımlanan ince Memed 1956 yılında Varlık dergisi tarafından verilen Roman Armağanı'nı kazanır. Yazar ince Memed'i başkaldıran bir insan olarak nitelendirir. Ona göre Memed, Anadolu'daki başkaldıranların mirasçısıdır. Berna Moran yazarın ince Memed gibi bir tipi seçmesinin kişisel bir nedeni olduğunu söyler:

"On sekiz yaşımdan beri 'mecbur' insanlar beni çok ilgilendirdi." diyen Yaşar Kemal, anlatı edebiyatında soylu eşkıya kategorisine soktuğu İnce Memed de yazarın 'mecbur' insanlara kendi kattığı kurmaca bir örnektir."

32 yıllık bir zaman diliminde yazılan ince Memed dörtlüsü, düzene başkaldıran Memed'in ve insan ilişkileri, doğası ve renkleriyle Çukurova anlatısıdır. İnce Memed'de olaylar Cumhuriyet döneminin ilk yıllarında geçer. Anadolu halkının geri kalmışlığı, cahil bırakılmışlığı, köy hayatının sefaleti ve ağaların tüm yöreye tamamen hâkim olması üzerine, bu duruma karşı bir isyan öyküsüdür.

Teneke (1955): İnce Memed'den sonra yayımladığı ikinci romanıdır. Bir Anadolu kasabasında, çeltikçi ağaların yönetmenliklere karşı gelerek ektikleri çeltik sıtmaya neden olur. İdealist ve genç kaymakam Fikret, tüm tecrübesizliğiyle, sıtmaya tutulan kasaba halkı adına ağalarla mücadeleye girişir. Ancak kaymakam kasabadan, ardından teneke çalınarak sürülür. Teneke idealizm ile baskın güç arasındaki mücadelenin romanıdır.

Höyükteki Nar Ağacı (1982): İstanbul'a gelmeden önce yazdığı romanlarındandır. Yazılışından çok zaman sonra yayımlanmıştır. 1940'lı yıllarda traktörün tarıma girmesiyle birlikte ekonomik sıkıntılar ve işsizlik nedeniyle köylerinden Çukurova'ya inerek iş arayan mevsimlik işçilerin dramını anlatır.

Ortadirek/Dağın Öte Yüzü 1 (1960): Dağın Öte Yüzü üçlüsünün ilk kitabı Ortadirekte, uzun ve zorlu yolda verilen mücadele anlatılır. Bazı semboller üzerine kurulmuş bir eserdir. Çukurova'ya inmek için geçilen yol, insanoğlunun aşması gereken engellerle dolu yaşamın simgesidir.

Yer Demir Gök Bakır/Dağın Öte Yüzü 2 (1963): Üçlünün ikici kitabı Yer Demir Gök Bakır bütün mümkünlerini yitirmiş köylülerin kendi yarattıkları ermişin işaret ettiklerine bakarak hayatta kalmalarını anlatır.

Ölmez Otu/Dağın öte Yüzü 3 (1968): Dağın öte Yüzü üçlüsünün üçüncü kitabı olan ölmez Otu ilk olarak 1968'de yayımlanır. Çevirisinin Fransa'da yayımlandığı yıl ise en iyi yabancı romanı ödülü alır. Yalak köylüsünün içinde bulunduğu yoksulluğu, çalışma şartlarının güçlüğünü anlatmayı sürdürür.

Yazarın diğer romanları ise şunlardır:

• Demirciler Çarşısı Cinayeti (1974),
• Yusufçuk Yusuf (1975)
• Yılanı Öldürseler (1976),
• Al Gözüm Seyreyle Salih (1976),
• Kuşlar da Gitti (1978),
• Deniz Küstü (1978),
• Yağmurcuk Kuşu (1980),
• Kale Kapısı (1985)
• Kanın Sesi (1991),
• Fırat Suyu Kan Akıyor Baksana (1997),
• Karıncanın Su İçtiği (2002),
• Tanyeri Horozları (2002)
• Çıplak Deniz Çıplak Ada / Bir Ada Hikayesi IV, 2012
• Tek Kanatlı Bir Kuş, 2013.
• Seri Haldeki Romanları:
  • Dağın Öte Yüzü Serisi: Orta Direk, Ölmez Otu, Yer Demir Gök Bakır
  • Bir Ada Hikâyesi Serisi: Fırat Suyu Kan Ağlıyor Baksana, Karıncanın Su İçtiği, Tanyeri Horozları
  • Akçasızın Ağaları Serisi: Demirciler Çarşısı Cinayeti, Yusufçuk Yusuf
  • Kimsecik Serisi: Yağmur Kuşu, Kale Kapısı, Kanın Sisi
  • Efsane Derlemeleri-romanlar: Ağrı Dağı Efsanesi, Üç Anadolu Efsanesi, Binboğalar Efsanesi
• Destansı Roman:
  • Üç Anadolu Efsanesi (1967),
  • Ağrıdağı Efsanesi (1970),
  • Binboğalar Efsanesi (1971),
  • Çakırcalı Efe (1912)
• Çocuk Romanı:
  • Filler Sultanı ile Kırmızı Sakallı Topal Karınca (1977)
• Röportajları:
  • Yanan Ormanlarda Elli Gün (1955),
  • Çukurova Yana Yana (1955),
  • Peri Bacaları (1957) adlarıyla yayımlanmıştır.
  • Bunların hepsini Bu Diyar Baştan Başa (1971) adlı eserinde toplamıştır.
  • 1971'den sonraki röportajlarını Bir Bulut Kaynıyor kitabında toplamıştır.
  • Allahın Askerleri, 1978
  • Röportaj Yazarlığında 60 Yıl, 2011
  • Çocuklar İnsandır, 2013.
• Derleme/Deneme:
  • Ağıtlar (1943),
  • Taş Çatlasa (1961),
  • Baldaki Tuz (1974),
  • Gökyüzü Mavi Kaldı (1977),
  • Ağacın Çürüğü (1980)
  • Sarı Defterdekiler (1997)
  • Ustadır Arı (1995)
  • Zulmün Artsın (1995)
• Çeviri:
  • Ayışığı Kuyumcuları (A. Vidalie; Thilda Kemal ile, 1977)

4- Yaşar Kemal'in Ödülleri

• 1955 - Gazeteciler Cemiyeti Başarı Armağanı ("Dünyanın En Büyük Çiftliğinde Yedi Gün" adlı röportaj dizisi ile)
• 1956 - Varlık Roman Armağanı (İnce Memed ile)
• 1966 - İlhan İskender Armağanı (Teneke'den aynı adla uyarlanan oyunu ile)
• 1966 - Uluslararası Nancy Tiyatro Festivali Birincilik Ödülü ("Teneke" oyunu ile)
• 1974 - Madaralı Roman Armağanı (Demirciler Çarşısı Cinayeti ile)
• 1977 - Fransa Eleştirmenler Sendikası En İyi Yabancı Roman Ödülü (Yer Demir Gök Bakır ile)
• 1978 - Fransa'da En İyi Yabancı Kitap Ödülü (Ölmez Otu ile)
• 1979 - Fransa "Büyük Jüri" En İyi Kitap Ödülü (Binboğalar Efsanesi ile)
• 1982 - Uluslararası Cino Del Duca Ödülü
• 1984 - Fransız Legion d'Honneur Ödülü Commandeur payesi
• 1984 - TÜYAP Kitap Fuarı Halk Ödülü
• 1985 - Sedat Simavi Vakfı Edebiyat Ödülü
• 1986 - Orhan Kemal Roman Ödülü (Kale Kapısı ile)
• 1988 - TÜYAP Kitap Fuarı Halk Ödülü
• 1988 - Fransa Kültür Bakanlığı Commandeur des Arts et des Lettres Nişanı
• 1991 - Fransa Strasbourg Üniversitesi Onur Doktorası
• 1992 - 11. TÜYAP Kitap Fuarı Onur Yazarı
• 1992 - Antalya Akdeniz Üniversitesi Onur Doktorası
• 1993 - Kültür Bakanlığı Büyük Ödülü
• 1994 - Mülkiyeliler Birliği Rüştü Koray Armağanı
• 1995 - Morgenavissen Jylaand-Pösten Ödülü (Danimarka)
• 1996 - Türkiye Yayıncılar Birliği Düşünce Özgürlüğü Ödülü
• 1996 - Kanın Sesi ile Akdeniz Yabancı Kitap Ödülü (Perpignan, Fransa)
• 1996 - VIII Katalunya Uluslararası Ödülü (Barcelona, İspanya)
• 1996 - Lillian Hellman/Dashiell Hammett Baskıya Karşı Cesaret Ödülü, İnsan Hakları İhlallerini İzleme Örgütü, New York
• 1997 - Toplu eserleri için Premio Internazionale Nonino Ödülü, İtalya
• 1997 - Kenne Vakfı Düşünce ve Söz Özgürlüğü Ödülü (Uppsala, İsveç)
• 1997 - Norveç Yazarlar Birliği ödülü, Wole Soyinka ile ortak
• 1997 - Frankfurt Kitap Fuarı Alman Yayıncalar Birliği Ödülü
• 1998 - Frei Üniversitesi Berlin Fahri Doktora
• 1998 - Bordeaux Yayıncılar Birliği Yabancı Edebiyat Ödülü
• 2002 - Bilkent Üniversitesi Fahri Doktora
• 2003 - Z. Homerus Şiir Ödülü
• 2003 - Savanos Ödülü (Selanik)
• 2003 - Türkiye Yayıncılar Birliği Yayıncılık Emek Ödülü.
• 2008 - Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük ödülü
• 2009 - Çukurova Üniversitesi, Fahri Doktora
• 2011 - Légion d'honneur
• 2013 - Krikor Naregatsi Nişanı