Rönesans 2.0 Gereksinimi

Ederinden Çok Değer Verilenler Paradoksu;

Toplumsal değerin ölçüsü nedir? Bir futbolcunun, bir YouTube fenomeninin ya da bir film yıldızının yıllık kazancının, yüzlerce çiftçinin, öğretmenin, doktorun veya mavi yakalı bir emekçinin ömür boyu kazancını katlaması, modern dünyanın en çarpıcı ekonomik ve etik çelişkisidir. Bu uçurum, bir toplumun yaşamsal üretim ile anlık eğlence arasında kurduğu öncelik sırasını net bir şekilde ortaya koyar. (Bu durumu, oturma organının baş olarak kabul edilmesi gibi uç bir örnekle açıklamak mümkündür.)

Bu paradoksun sosyolojik ve psikolojik temelleri, değer kavramının yeniden tanımlanmasıyla ilgilidir.

Sosyolojik Altyapı: Ölçek ve Oyalama Mekanizması;

Sosyolojik açıdan, bu durum ölçek ekonomisi ve kıtlık (azlık) ilkeleriyle açıklanır. Bir öğretmen en fazla yüzlerce öğrenciye ulaşabilirken, bir mega-yıldız performansı ile tek bir anda milyonlarca kişiye erişir. Kapitalizm, ikamesi zor olan (kıt) ve en geniş kitleye erişebilen (ölçekli) yeteneği astronomik düzeyde fiyatlandırır. Eğlence, bu bağlamda, sosyal düzeni idame ettiren ve kitleleri yapısal sorunlardan uzaklaştıran devasa bir oyalama mekanizması olarak sistemsel bir değere sahiptir. Nihayetinde ortada dönen büyük bir para söz konusudur; bahis olayı da bu çerçevenin en mantıklı görünen uzantısıdır.

Psikolojik Zemin: Anlık Haz ve Vekaleten Yaşama;

Psikolojik zeminde ise, bu uçurumun kaynağı anlık tatmin ve vekaleten yaşama isteğidir. İnsanlar, bir çiftçinin sunduğu uzun vadeli ve ertelenmiş ödül (güvenli ve erişilebilir gıda) yerine, bir fenomenin sağladığı yüksek dozlu, anlık dopamin (heyecan, eğlence, kaçış) için ödeme yapmaya hazırdır. Tüketici, ödediği ücretle, aslında kendi hayatında ulaşamayacağı güç, şöhret ve aksiyon fantezisini satın alır.

Sonuç ve Rönesans 2.0 İhtiyacı;

Temel toplumsal hizmeti sunanlar (eğitmenler, üreticiler) sistem tarafından düşük fiyatlandırılırken, duygusal kaçışı sağlayanlar aşırı değerlenmektedir. Bu durum, toplumun bilincini; sorgulama ve üretimden, pasif tüketim ve anlık hazza doğru yönlendiren kritik bir göstergedir. Değer, faydadan çok görünürlük ile ölçülmeye devam ettikçe, bu etik çelişki de derinleşecektir.

İşte bu nedenle, bu dünyaya şimdi acilen Rönesans 2.0 gerekmektedir. Toplumlar, gerçek ile yalanın ayırt edilemediği bir "post-truth" (hakikat sonrası) çağında, sosyal medya kabileciliğinin yaygınlaşmasıyla yeni bir dogmatizme kayıyor. Çünkü bu durum, bilginin sorgulanabilirlik önünü kapatarak bireyi bilişsel tembelliğe ve dolayısıyla mantık dışı kabule zorluyor. Dijital kaosun sorgulanabilirliğinin önü, yeni bir Eleştirel Düşünce Uyanışıyla açılmalıdır.

02.12.2025 (U.A)