Attila İlhan'ın Hayatı ve Eserleri

Attilâ İlhan, Türk şair, romancı, düşünür, deneme yazarı, gazeteci, senarist ve eleştirmen.

Doğum tarihi ve yeri: 15 Haziran 1925, İzmir
Ölüm tarihi ve yeri: 11 Ekim 2005, İstanbul

1- Attila İlhan’ın Hayatı

Türk edebiyatına damga vuran yazar 15 Haziran 1925 tarihinde İzmir Menemen’de dünyaya gelmiştir. Yazarın gerçek ismi Attila Hamdi İlhan’dır. Yazar eğitimine İzmir’de başlamış ve Karşıyaka’da ilk ve orta öğretimini tamamlamıştır. Attila henüz Atatürk Lisesi’nde öğrenci iken okul arkadaşı bir kıza yazdığı Nazım Hikmet şiiri nedeni ile Türk Ceza Kanunun 141 maddesine aykırı davranışlar sergilediği gerekçesi ile tutuklanmıştır. 16 yaşında başına bu talihsiz olayın gelmesi üzerine Attila okuldan uzaklaştırılmıştır. Üç haftalık bir gözaltı süreci geçiren yazar iki ay hapis yatmak zorunda kalmıştır. Ülkemizde hiçbir okulda eğitim alamayacağına dair bir belge eline tutuşturulan Attila açılan davalar sonucunda Danıştay kararı ile eğitimine devam etme hakkını yeniden kazanmıştır. Attila babasının işi gereği öğrenim hayatını farklı illerde tamamlamak zorunda kalmıştır.  Attila daha sonra İstanbul’da Işık Lisesi’ni bitirmiştir. Ardından başarısı ile göz kamaştıran Attila İstanbul Hukuk Fakültesi’ni kazanmıştır. Ancak yazar hukuk eğitimini yarım bırakmayı tercih etmiştir. Yurt dışında yaşamak için Paris’e giden yazar altı yıl boyunca ara ara yurtdışına gidip gelmiştir. Attila her Türkiye’ye geldiğinde başı hep polisler ile derde girmekteydi. Yaşadığı bu zor günler yazara daha sonra pek çok eserinde ilham kaynağı olmuştur. Türkiye’ye döndüğü zaman Hukuk Fakültesi’ne devam eden Attila son sınıfta gazeteciliğe merak sarmasından dolayı okulunu yarım bırakmayı tercih etmiştir. Bu dönemlerde sinemaya olan ilgisini fark eden Attila sinema eleştirilerini Vatan Gazetesi’nde yazmaya başlamıştır. Sonraki dönemlerde bu sinema aşkı onu büyük yapımların senaristliğine götürecek ilk adımları idi. 

Yazar 1968 yılında evlenmiş ve 15 yıl kadar evlilik hayatını devam ettirmiştir. Attila ilhan 1985 yılında bir kalp krizi geçirmiştir. Bu tarihten sonra kalp rahatsızlıkları hiç bitmeyen Attila’nın 2004 yılında sağlığı daha da bozulmuştur. Yazar 11 Ekim 2005 yılında geçirdiği kalp krizi sonucunda İstanbul’daki evinde vefat etti. Yazar aramızdan ayrıldığında seksen yaşında idi, tüm ülke tarafından çok sevildi. Hayatı boyunca yazdığı eserleri hala Türkçe derslerinde okutulmaktadır. Ayrıca senaristliğini üstlendiği filmler hala sihirli kutuda sevenleri ile buluşmaya devam etmektedir.

2- Attila İlhan’ın Edebi Kişiliği

Yazar Türkiye’ye döndüğü zaman ise çeşitli gazetelerde ve dergilerde çalışmaya başlamıştır. Kısa süre sonra Demokrat İzmir Gazetesi’nde genel yayın müdürlüğü ve başyazarlık görevlerini üstlenmiştir. Yazar Ankara’da bulunan Bilgi Yayınevi danışmanlık görevini üstlenmiştir. Attila senaryolarını Ali Kaptanoğlu takma adı ile yazmıştır. Yazar; Söz, Milliyet, Yeni Ortam ve Dünya gazetelerinde köşe yazıları yazmıştır. Genelde yönetici olarak görev yapan Attila Yelken ve Sanat Olayı dergilerinde de yönetim işini üstlenmiştir. 

Attila’nın ilk şiiri Balıkçı Türküsü 1941 yılında Yeni Edebiyat dergisinde yayınlanmıştır. Kalemi oldukça güçlü olan Attila, Nevin Yıldız ve Beyoğlu takma isimleri ile şiirlerini İstanbul ve Yücel dergilerinde yayınlamıştır. 1946 yılında Cumhuriyet Halk Partisi'nin düzenlediği şiir yarışmasına katıldı. Ancak Attila bu yarışmaya katıldığından habersizdi. Amcasının kızı bu güçlü kalemi fark ederek Attila’dan habersiz Cebbaroğlu Mehemmed şiiri ile bu yarışmaya katılmasını sağladı ve tahmin ettiği gibi Attila birincilik kazandı. Bu yarışma ile Attila çok hızlı tanınmaya ve sevilmeye başlanmıştır. Attila yeni nesil, genç, aile, varlık, seçilmiş hikâyeler, yirminci asır, ufuklar, kaynak, Yeditepe, mavi, yelken, dost, yön, ataç, milliyet gibi pek çok dergi ve gazetede şiirlerini, eleştirilerini ve denemelerini sevenleri ile buluşturmuştur.

Attila ikinci yeni ve garip akımı şiirine karşı çıkanların arasında yer almıştır. Yazar mavi veya maviciler adı ile ünlenen toplumcu şiir akımı başlatmıştır. Attila bu akımı ile şiire ses düzeni, coşku, kendine has bir duyarlılık getirmiştir. Yazar ben sana mecburum, yağmur kaçağı, sisler duvarı kitaplarında yazdığı şiirleri ile genç nesilden pek çok yazarın yüreğine dokunmayı başarmıştır. Attila elde var hüzün ve yasak sevişmek kitaplarında ise şarkılar ve divan şiirlerinden ilham almıştır. Romanlarında tarihsel konuları ele almaya başlayan Attila bu romanları ile öz Türkçe akımına karşı çıkmıştır. 1970’li yıllarda ülkemizde televizyon yayınlarının hızlanması ile geniş kitlelere hitap etmek isteyen Attila senaristliğe geri dönmüştür. Attila pek çok filmin senaristliğini de yapmıştır.

3- Attila İlhan'ın Eserleri

• Romanları :
  • Sokaktaki Adam (1953), Zenciler Birbirine Benzemez (1957), Kurtlar Sofrası (1963/64), Bıçağın Ucu (1973), Sırtlan Payı (1974), Yaraya Tuz Basmak (1978), Fena Halde Leman (1980), Dersaadet'te Sabah Ezanları (1981), Haco Hanım Vay (1984), O Karanlıkta Biz (1988), Allahın Süngüleri-Reis Paşa (2002), Gazi Paşa (2005), O Sarışın Kurt (2007)
• Şiirleri: 
  • Duvar (1948), Sisler Bulvarı (1954), Yağmur Kaçağı (1955), Ben Sana Mecburum (1960), Bela Çiçeği (1962), Yasak Sevişmek (1968), Tutkunun Günlüğü (1973), Böyle Bir Sevmek (1977), Elde Var Hüzün (1982), Korkunun Krallığı (1987), Ayrılık Sevdaya Dahil (1993), Kimi Sevsem Sensin (2002)
• Öyküleri:
  • Yengecin Kıskacı (1999)
• Deneme-Anı Türünde Eserleri:
  • Abbas Yolcu (1957), Yanlış Kadınlar Yanlış Erkekler (1985), Hangi Sol (1970), Hangi Batı (1972), Hangi Seks (1976), Hangi Sağ (1980), Hangi Atatürk (1981), Hangi Edebiyat (1993), Hangi Laiklik (1995), Hangi Küreselleşme (1997)
• Attilâ İlhan’ın Defteri ve Cumhuriyet Söyleşileri: 
  • Faşizmin Ayak Sesleri (1975), Gerçekçilik Savaşı (1980), Batı’nın ‘Deli Gömleği’ (Gazete yazıları, 1981), “İkinci Yeni” Savaşı (1983), Sağım Solum Sobe (Gazete yazıları, 1985), Ulusal Kültür Savaşı (1986), Sosyalizm Asıl Şimdi (1991), Aydınlar Savaşı (1991), Kadınlar Savaşı (1992),Bir Sap Kırmızı Karanfil (1988), Ufkun Arkasını Görebilmek (1999), Sultan Galiyef (2000), Dönek Bereketi (2002), Yıldız, Hilâl ve Kalpak (2004)
• Çevirileri:
  • Kanton'da İsyan (Malraux), Umut (Malraux), Basel'in Çanları (Aragon)
• Televizyon Dizileri:
  • Sekiz Sütuna Manşet (6 bölüm) (1982), Kartallar Yüksek Uçar (12 bölüm) (1984), Yarın Artık Bugündür (1986), Yıldızlar Gece Büyür (16 bölüm) (1992), Tele-Flaş (13 bölüm) (1993)
• Film Senaryoları:
  • Yalnızlar Rıhtımı (Lütfi Akad) (1959), Ateşten Damla (Memduh Ün) (1960), Şoför Nebahat (Metin Erksan) (1960), Devlerin Öfkesi (Nevzat Pesen) (1960), Rıfat Diye Biri (Ertem Göreç) (1962), Ver Elini İstanbul (Aydın Arakon) (1962)
• Televizyon Filmi:
  • Paranın Kiri (1979)

4- Attila İlhan'ın Ödülleri

• 1946 - CHP Şiir Yarışması Birinciliği, 
• 1974 - Türk Dil Kurumu Şiir Ödülü (Tutuklunun Günlüğü ile), 
• 1975 - Yunus Nadi Roman Armağanı (Sırtlan Payı ile).