Mehmet Kaplan'ın Hayatı ve Eserleri

Prof. Dr. Mehmet Kaplan, Türk edebiyat kuramcısı, eleştirmen, edebiyat tarihçisi, yazar.

Doğum tarihi ve yeri: 5 Mart 1915, Sivrihisar
Ölüm tarihi ve yeri: 23 Ocak 1986, İstanbul

1- Mehmet Kaplan'ın Hayatı

05-03-1915 tarihinde Eskişehir Sivrihisar’da doğan yazar , Ortaöğrenimini Eskişehir’de tamamlar. İstanbul Yüksek Öğretmen Okulu Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünü bitiren yazar , İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yeni Türk Edebiyatı asistanı, 1939'da lisans, 1942'de doktora, 1943’de doçent, 1952’de profesör olmuştur.

1958-1959’da Erzurum Atatürk Üniversitesi’nde dekanlık ve rektör vekilliği görevlerinde bulunan Kaplan’ın ilk yazıları 1930’ların sonunda Gençlik, İnkılapçı Gençlik dergilerinde yayımlanmıştır. 1943-1946 arasında İstanbul dergisinde yayınlanan inceleme ve eleştiri yazılarıyla tanımış . 1947’den sonra Hareket, Şadırvan, İstanbul, çağrı, Hisar, Türk Edebiyatı gibi dergilerde yazmıştır.

Önceleri incelemelerini metnin anlatım biçimine dayandırmış , daha sonraki yıllarda sanatçının kişiliği, biyografisi, psikolojisi gibi öznel etkenlerle metin arasında bağlantılar kuran bir yaklaşımla edebiyat tarihine yönelmiştir. Dilin yenileşmesi karşısında tavır alan. Kaplan’ın yabancı dilleri: Fransızca, İngilizce, Almanca’dır. Kaplan 23-02-1986 tarihinde aramızdan ayrılmıştır.

2- Mehmet Kaplan'ın Edebi Kişiliği

Kaplan Yeni Türk Edebiyatı profesörüdür. Araştırma ve incelemeleriyle tanınmıştır. Fransızca, Almanca, İngilizce bilen yazar sahip olduğu büyük bilgi birikimi, geniş kültürü ile edebiyat alanında özgün yazılara imza atmış; eserlerinde Batı’yı tanıyan, kendi kültürüne sahip çıkan gençler yetiştirmeyi amaç edinmiş olan Kaplan , Şiirler, hikâyeler ve tipler üstündeki tahlil çalışmaları ile birçok araştırmacıya örnek olmuş, metin analizleri yapmasıyla edebiyatımıza bir yenilik getirmiştir.

3- Mehmet Kaplan'ın Eserleri

• Akademik tezler:
  • Travay: Eşrefoğlu Rumi, Hayatı ve Eserleri, 1937
  • Lisans Tezi: Emir Sultan, 1939
  • Doktora Tezi: Namık Kemal, Hayatı ve Eserleri, 1942
  • Doçentlik Tezi: Tevfik Fikret ve Şiiri, 1944
  • Profesörlük Tezi: Şiir Tahlilleri I (Akif Paşa'dan Yahya Kemal'e)
• Kitaplar:
  • İlmî Araştırmalar:
    • Tevfik Fikret ve Şiirleri, 1946, genişletilmiş bsk. 1971, 1978, son baskı 1998
    • Namık Kemal, Hayatı ve Eserleri, 1948
    • Şiir Tahlilleri I (Akif Paşa'dan Yahya Kemal'e), 1954, son baskı 1999
    • Tanpınar'ın Şiir Dünyası, 1963, 1983.
    • Şiir Tahlilleri II (Cumhuriyet Devri Türk Şiiri), 1965, ilâvelerle 1973, 7. bsk. 1998) son baskı 1999
    • Hikâye Tahlilleri, 1979, 7.bsk.1994
    • Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar I, 1976, son baskı 1999.
    • Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar II , 1987, son baskı 1999.
    • Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar 3: Tip Tahlilleri, 1985, son baskı 1996
  • Denemeler, İncelemeler, Mektuplar
    • Nesillerin Ruhu, 1967, 4. bsk. 1978, son baskı 1999.
    • Büyük Türkiye Rüyası, 1969, 4. bsk. 1998
    • Edebiyatımızın İçinden, 1976, 1998,
    • Türk Milletinin Kültürel Değerleri, 1977
    • Oğuz Kağan Destanı, 1979
    • Kültür ve Dil, 1982, 11. bsk. 1998, son baskı 1999.
  • Metin Neşri (Bugünkü Dile Çevirme ve Önsöz)
    • Ahmet Haşim'den: Bize Göre, Gurebahane-i Laklakan, Frankfurt Seyahatnamesi, 1969, 1981.
    • Ziya Gökalp'tan: Türkçülüğün Esasları, 1972.
    • Namık Kemal'den: İntibah, 1972
  • Metin Derlemesi ve Neşri (Öğrencileriyle birlikte)
    • Köroğlu Destanı, (Behçet Mahir Efendi'den Mehmet Akalın, Muhan Bali ile), 1973.
    • Yeni Türk Edebiyatı Antolojisi I 1839-1865 (İ. Enginün, Birol Emil ile) 1974, 1988
    • Yeni Türk Edebiyatı Antolojisi II 1865-1876 (İ. Enginün, B. Emil ile birlikte), 1978, 1993.
    • Yeni Türk Edebiyatı Antolojisi III (A. Vefik Paşa, A. Midhat, Ş. Sami vs.) (İ. Enginün, B. Emil, Z. Kerman ile birlikte), 1979,
    • Yeni Türk Edebiyatı Antolojisi IV (Ekrem, Hâmid, Sezai ve Ara nesil, (İ. Enginün, B. Emil, Z. Kerman ile birlikte), 1982
    • Yeni Türk Edebiyatı Antolojisi V (M. Naci, B. Fuad, A. Rasim vs. (M. Kaplan'ın izinden İ. Enginün, B. Emil, Z. Kerman tarafından) 1989
    • Devrin Yazarlarının Kalemiyle Millî Mücadele ve Gazi Mustafa Kemal, II c. (İ. Enginün, B. Emil, N. Birinci, A. Uçman'la birlikte), 1981, 1992
    • Atatürk Devri Fikir Hayatı, II c., İ. Enginün, Z. Kerman, N. Birinci, A. Uçman ile birlikte)1981, 1992.
    • Atatürk Devri Türk Edebiyatı, II c., (İ. Enginün, Z. Kerman, N. Birinci, A. Uçman ile birlikte)1982, 1992
    • Atatürk Şiirleri, (N. Birinci'yle birlikte), 1982, 1995
    • Cenap Şahabettin'in Bütün Şiirleri (İ. Enginün, B. Emil, N. Birinci, A. Uçman ile birlikte) 1985.
  • Lise Ders Kitapları:
    • Edebiyat Lise 1 1976, Edebiyat Lise 2 1977, Edebiyat Lise 3, 1977.
  • Ahmet Hamdi Tanpınar İçin
    • Ahmet Hamdi Tanpınar'ın Bütün Şiirleri, 1976. Yazarın kitap halinde olan, süreli yayınlarda yayınlanan ve evrakından kalan şiirlerini bir araya getirdi.
    • XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, Beş Şehir, Huzur, Mahur Beste, Sahnenin Dışındakiler, Saatleri Ayarlama Enstitüsü gibi kitapların Tanpınar'ın ölümünden sonraki baskılarına ön ayak oldu ve önsöz yazdı.
    • Edebiyat Üzerine Makaleler (Haz: Z. Kerman), Yaşadığım Gibi (Haz: B. Emil), Ahmet Hamdi Tanpınar'ın Mektupları (Haz: Z. Kerman) kitaplarına önsöz yazdı.