Türk Edebiyatında Söz Sanatları

Etkili konuşmak, güzel yazmak, sözün etkili olmasını sağlamak için söz sanatlarına başvururuz. Örneğin; “Sen çok güzelsin” sözünü etkisini arttırmak için “Sen çiçek gibisin” deriz. Türk Edebiyatı ve Divan Edebiyatı söz sanatları bakımından oldukça zengindir. 

Geçmişten günümüze edebiyatçılarımız, bir ifadeyi dile getirirken çeşitli teknikler kullanmışlar. Edebî sanatları, “Mecazlarla ilgili söz sanatları”, “anlamla ilgili sanatlar” ve “sözle ilgili sanatlar” olmak üzere aşağıdaki üç başlık altında incelenecektir.

Mecazlarla İlgili Söz Sanatları

• Teşbih Sanatı (Benzetme)
• İstiare Sanatı (Eğretileme)
• Kinaye Sanatı (Değinmece)
• Mecaz-ı Mürsel Sanatı (Ad Aktarması)
• Teşhis Sanatı (Kişileştirme)
• Tariz Sanatı (İğneleme, Söz dokundurma, Taş Atma)
• İntak Sanatı (Konuşturma)

Anlamlarla İlgili Söz Sanatları

• Tenasüp Sanatı (Uyum ve Uygunluk)
• Tevriye Sanatı (Çok Anlamlı)
• Tecahül-i Arif Sanatı (Bilmezlikten Gelme)
• Hüsn-i Talil Sanatı (Güzel Neden Bulma)
• Tezat Sanatı (Zıtlık, Karşıtlık)
• Leff-ü Neşr Sanatı (Açma ve Yayma)
• Telmih Sanatı (Çağrışım)
• Mübalağa Sanatı (Abartma)
• Tekrir Sanatı (Tekrar, Yineleme)
• Nida Sanatı (Seslenme)
• İstifham Sanatı (Soru Sanatı)
• Rücu Sanatı (Cayma, dönme, vazgeçme)
• Terdid Sanatı (Beklenmezlik)
• Kat’ı Sanatı (Kesiş)
• Sehl-i Mümteni Sanatı
• Akis Sanatı
• İltifat Sanatı
• Müşakale Sanatı
• İstitrat Sanatı
• İrsad Sanatı
• İdmac Sanatı
• Tazmin Sanatı

Sözlerle İlgili Sanatlar

• Cinas Söz Sanatı
• Aliterasyon Söz Sanatı (Ses ve hece yinelemesi)
• Seci Söz Sanatı (İç Uyak)
• İrsal-ı Mesel Söz Sanatı (Örnekleme)
• Tedric Söz Sanatı
• İştikak Söz Sanatı (Türetme)
• Tarsi Söz Sanatı
• İade Söz Sanatı
• Reddü'l-acüz Ale's-sadr

Harf ve Yazıya Bağlı Sanatlar

• Muammâ'
• Lugaz
• Harflerin Şekil ve Düzenlerine Bağlı Hünerler
  • Mühmel
  • Mu'cem
  • Hayfâ
  • Raktâ'
  • Tashîf
  • Mûsil (Mevsil)
  • Mukattâ'
  • Mütelevvin
  • Leb değmez