Masal

Çoğunlukla halk tarafından oluşturulan, sözlü olarak kuşaktan kuşağa anlatılan ve olağanüstü olaylarla süslenmiş, gerçek dışı olayların anlatıldığı anlatı türüne masal denir.

Masallarda anlatılan olaylarla birlikte dinleyici düşsel bir yolculuğa çıkarılmaktadır. Her ne kadar olağanüstü olaylar anlatılsa da gerçek olayları ele alan örnekleri de bulunmaktadır. Diğer türlerden ayrılan en önemli özelliklerden biri anlatılanların gerçek olduğu yönünde bir inandırma kaygısının olmamasıdır. Bu türde olayın geçtiği yer ve zaman kesinlikle belli değildir.

Masalların kaynağı konusunda kesin bir bilgi yoktur. Daha çok halk arasında gerçekleşen olaylardan ya da mitolojik ögelerden oluştuğu görüşleri mevcuttur.

Masalların Özellikleri

• Anlatılan olayların gerçek olduğu yönünde inandırma kaygısı yoktur.
• Büyülü ve düşsel bir dünya oluşturulur, okuyucu ya da dinleyici bu dünyanın içine çekilir.
• Yer kavramı belirsiz bir şekilde okuyucuya aktarılır. Olayların gerçekleştiği yerler “Kaf dağının ardındaki ülke, padişahlar ülkesi” gibi belirsiz yerlerden oluşmaktadır.
• Zaman kavramı da mekan gibi belirsizdir. Olayların geçmiş zamanda gerçekleşmiştir ve zamanla ilgili olarak “Evvel zaman içinde, kalbur saman içinde” şeklinde tanımlamalar yapılır.
• Olayların anlatımında duyulan geçmiş zaman kipi olan “-miş” ya da geniş zaman kipi “-r” kullanılır.
• Olay anlatan metinlerde olduğu gibi öyküleyici anlatım ve betimleyici anlatım kullanılır.
• Olayların sonunda yer alan tekerlemelerde ise iyi dilekler yansıtılır. Bu tekerlemeler kalıplaşmış sözlerden oluşmaktadır.
• Masallar tekerleme adı verilen bir bölümle başlar. Tekerlemeler ile hem gerçeklik algısı yok edilir hem de dinleyicinin dikkati çekilir.
• Anlatılardaki kahramanlar genellikle insanlardan oluşsa da cin, peri, dev, cadı gibi olağanüstü özellikler barındıran insan dışı kişilerde yer almaktadır.
• Her insanı ilgilendiren iyilik-kötülük, doğruluk-haksızlık, güzellik - çirkinlik ve yardımseverlik gibi evrensel konular işlenir. Dolayısıyla milli ve dini motifler kesinlikle bulunmaz.
• Bu türün eğitici bir yönü vardır. Amaç insanlara ve özellikle de çocuklara ders vermek, öğüt vermektir.
• Genellikle mutlu bir sonla biter ve iyiler her zaman kazanır. Bununla birlikte çocuklara iyilerin her zaman mutluluğa kavuşacağı anlatılmak istenir.
• Düz yazı şeklinde oluşturulur.
• Olaylar beş farklı bölümde dinleyiciye aktarılır.

Masalların Bölümleri

Masallar beş bölümden oluşmaktadır. Bu bölümler şu şekildedir:

1. Döşeme: Olayların anlatımı öncesinde tekerlemelerin okunduğu döşeme bölümü yer almaktadır. “Bir varmış, bir yokmuş…” gibi kalıp haline gelmiş tekerlemelerle dinleyicinin dikkati çekilir.
2. Serim: Anlatılacak olan olay ve kişiler hakkında bilgi verildiği bölümdür.
3. Düğüm: Olayların gerçekleştiği bölümdür. Bu bölümde olaylar düğümlendiğinden dinleyicilerin merak ve heyecan duyguları doruğa ulaşır.
4. Çözüm: Düğümlenen olayın çözüldüğü ve bir sonuca vardığı bölümdür. Olaylar bir sona kavuşur ve dinleyicilerin de merak duygusu giderilmiş olur.
5. Dilek: Anlatılan olayların sonunda iyi dileklerin belirtildiği bölümdür. İyi dileklerin dile getirildiği tekerlemeler genellikle kalıplaşmış sözlerden oluşmaktadır.

Türk Edebiyatında Masal

Masal kelimesinin Türkçeye Arapça “Mesel” sözcüğünden geçtiği biliniyor. Türk edebiyatında masalı bir tür olarak kabul eden Ziya Gökalp olmuştur. Türkçülüğün Esasları adlı eserinde bir edebiyat türü olarak değerlendirmiştir. Keloğlan masalları Türk edebiyatında büyük bir yer kaplamaktadır. Keloğlan’ın kurnazlığı ve üstün zekası ön plana çıkarılan özelliklerdendir.

Masal Türünün Önemli Eserleri

1. Hint Masal Kitapları

• Pançatantra: "Beş masal kitabı" anlamına gelmekte olup, Hint masal kitaplarının en eskisidir. Eserin yazarı belli değildir.
• Kathasaritsagara: Türkçe, Masal Okyanusu anlamına gelen Kathasaritsagara, Hindistan'ın kuzeyindeki Keşmir bögesinde yazılmış olan eser, 22. 000 beyittir ve Labaka adı verilen 18 bölümden meydana gelmektedir. Hint masal kitaplarının en büyüğüdür.
• Vetalapancavincati: Vetala'nın 25 hikayesi anlamına gelen eserde 25 masal bulunmaktadır.
• Çakasaptati (Sukasaptati): Dilimizde Tutiname 'bir papağanın ağzından anlatılan 70 hikaye' diye bilinen eserin özgün metnidir.

2. Arap Masal Kitapları

• Binbir Gece Masalları (Elf Leyle ve'I­Leyle) : 11.yüzyıldan itibaren anlatılan ve derlenen Binbir Gece Masalları'nı Avrupa'ya ilk defa 18. yüzyılda Fransız Antoine Galland tanıtmıştır. Binbir Gece Masalları'nın kökeni olarak daha çok Hindistan ve Mısır gösterilir. Masalın kahramanları Şehriyar adlı bir şehzade ile Şehrazat adlı eşidir. Masalların konusu ise Şehriyar'ın kadınların ihanetine uğraması sonucu her gece sonunda bir kadını öldürmesiyle başlar. Dilimize ilk çevirisi, Camasbname adıyla bir bölüm olarak Abdi tarafından yapılmıştır. İlk önemli çevirisi ise Cezayirli Ahmed Nazif tarafından yapılmıştır.

3. İran Masal Kitapları

• Binbir Gündüz Masalları: Bu eser, adeta Arapların Binbir Gece Masalları'na karşı yazılmış gibidir. Binbir Gece Masalları'nda kadınların, Binbir Gündüz Masalları'nda ise erkeklerin vefasızlığından söz edilmektedir. Binbir Gündüz Masalları'ndaki metinler, Binbir Gece Masalları'na göre daha uzundur.

4. Avrupa Ülkelerinin Önemli Masal Kitapları

• Aisopos (Ezop) Masalları: Aisopos (Ezop), MÖ 6. yüzyılda yaşadığı varsayılan eski bir Yunan masalcısıdır. Kendi adıyla anılan hayvan masallarıyla ünlenen Ezop'un hayatıyla ilgili bilgiler kesin değildir. Aisopos masallarının kitap haline getirilmesi ise 14. yüzyıla rastlar. Aisopos, dilimize Nurullah Ataç tarafından Aisopos Masalları adıyla kazandırılmıştır.
• La Fontaine: Fransa sahasında yetişen masalcıların başında La Fontaine gelmektedir. Hayvan masalları şeklinde hazırlanmıştır. Bugün hemen hemen bütün dünya dillerine çevrilmiştir. Bizdeki ilk La Fontaine çevirileri Şinasi ve Ziya Paşa ile başlar. La Fontaine masallarının büyük bir bölümü Orhan Veli Kanık tarafından "La Fontaine'nin Masalları" adıyla 1948 yılında çevrilmiştir. Masalların tamamını ise Sabahattin Eyüboğlu "La Fontaine / Masallar" adıyla 1969 yılında çevirmiştir.
• Grimm Kardeşler: Grimm Kardeşler (Jakob Ludwig Karl Grimm ve Wilhelm Grimm) Alman edebiyatına ilişkin masalları derlemiştir. Bu derleme, masal türünün bilimsel yönünün öne çıkarılması açısından önemlidir. Grimm Kardeşler'e ait bu çalışmanın adı Çocuk ve Aile Masalları'dır. Grimm Kardeşlerin yapmış olduğu masal derlemesini Türkçeye "Şeytanın Altınları" adıyla çeviren yazar Ülkü Tamer'dir.